اسکن اولتراسوند یا سونوگرافی چیست؟

اسکن اولتراسوند (ultrasound) یا همان سونوگرافی یک تست پزشکی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای گرفتن عکس‌های زنده از درون بدن استفاده می‌کند. این تکنولوژی بسیار شبیه تکنولوژی است که در سونار و رادار به کار گرفته‌شده و به نیروهای نظامی کمک می‌کند که هواپیماها و کشتی‌های دشمن را شناسایی کنند. اسکن اولتراسوند به پزشک شما اجازه می‌دهد که اختلالات مرتبط با اندام‌های درونی بدن، رگ‌های خونی و بافت‌ها را بدون نیاز به این که برشی در بدن شما ایجاد کند، تنها با نگاه به نتیجه اسکن تشخیص دهد.

برخلاف دیگر تکنیک‌های عکس‌برداری پزشکی، سونوگرافی از اشعه استفاده نمی‌کند. به همین دلیل، سونوگرافی روش مرسوم برای مشاهده رشد جنین در دوران بارداری است.

چرا سونوگرافی انجام می‌شود؟

بسیاری از افراد اسکن اولتراسوند یا سونوگرافی را تنها مختص زنان باردار و یا عکس‌برداری‌های دوره بارداری می‌دانند. این اسکن‌ می‌تواند اولین تصاویر جنین زنده را که هنوز به دنیا نیامده و در شکم مادر قرار دارد در اختیار پزشک و والدین قرار دهد. بااین‌وجود، اسکن اولتراسوند استفاده‌های زیاد دیگری نیز دارد.

پزشک ممکن است درصورتی‌که نشانه‌هایی از درد، تورم یا دیگر نشانه‌هایی که نیاز به دیدن اندام‌های درونی شما را ضرورت بخشند در بدن مشاهده کند، از شما بخواهد که اسکن اولتراسوند انجام دهید. با اسکن اولتراسوند می‌توان تصویری از اندام‌های مختلف بدن به دست آورد که در ادامه به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• مثانه
• مغز (در نوزادان)
• چشم‌ها
• کیسه صفرا
• کلیه
• کبد
• تخمدان‌ها
• پانکراس
• تیروئید
• طحال
• بیضه‌ها
• رحم
• رگ‌های خونی

 سونوگرافی همچنین برای راهنمایی جراحان در هنگام انجام فعالیت‌های پزشکی خاص، مانند کالبدشکافی بسیار مفید است.

 چگونه باید خود را برای سونوگرافی آماده کرد؟

گام‌هایی که باید قبل از انجام یک اسکن اولتراسوند توسط دستگاه سونوگرافی بردارید بسته به موضعی که قصد انجام اسکن روی آن را دارید متفاوت خواهد بود. پزشک ممکن است از شما بخواهد که به مدت 8 تا 12 ساعت قبل از انجام اسکن اولتراسوند از خوردن و نوشیدن اجتناب نمایید. غذای هضم نشده می‌تواند مانع امواج صوتی شود و گرفتن یک عکس واضح و مشخص را برای تکنسین سونوگرافی دشوار سازد.

برای گرفتن اسکن اولتراسوند از کیسه صفرا، کبد، پانکراس و یا طحال باید شب قبل از روزی که قرار است سونوگرافی انجام دهید از خوردن غذای پرچرب خودداری نمایید و روز بعد تا زمان انجام اسکن اولتراسوند چیزی نخورید. بااین‌وجود، نوشیدن آب و دیگر داروهایی که برای شما تجویز شده، در طول این مدت بلامانع است. برای اسکن دیگر نقاط بدن ممکن است پزشک از شما بخواهد که مقادیر زیادی آب بنوشید و ادرار خود را نگه دارید تا مثانه شما پر از ادرار بوده و عکس واضح‌تری از شما گرفته شود.

حتماً پزشکتان را در جریان داروهای تجویزی، داروهایی که به‌صورت خودسرانه مصرف می‌کنید و یا هرگونه مکمل گیاهی که ممکن است به‌صورت روتین جزئی از رژِیم غذایی شما باشد قرار دهید. بسیار مهم است که دستورالعمل‌های پزشک را کاملاً رعایت کرده و قبل از انجام سونوگرافی هرگونه سؤالی که از وی دارید را پیش از انجام اسکن از وی بپرسید.

سونوگرافی خطرات بسیار ناچیزی دارد. برخلاف سی‌تی‌اسکن یا آزمایش اشعه ایکس، در سونوگرافی از اشعه استفاده نمی‌شود. به همین دلیل این اسکن روشی مطلوب برای بررسی وضعیت جنین در دوران بارداری است.

اسکن اولتراسوند چگونه انجام می‌گیرد؟

قبل از اسکن اولتراسوند، شما باید لباس‌هایتان را درآورده و لباس مخصوص بیمارستان را به تن کنید. به‌احتمال‌زیاد از شما خواسته خواهد شد که روی میز دراز کشیده و قسمتی از بدنتان که می‌خواهید اسکن را روی آن انجام دهید را بالا قرار دهید. سپس متخصص سونوگرافی یک ژل روان کننده مخصوص را روی پوست شما می‌مالد. این ژل از بروز اصطکاک هنگام استفاده از دستگاه تولید امواج اولتراسوند روی پوست جلوگیری خواهد کرد. دستگاه سونوگرافی شباهت بسیاری به میکروفون دارد. ژل روان کننده به انتقال امواج صوتی نیز کمک بسیاری می‌کند.

دستگاه سونوگرافی امواج صوتی با فرکانس بالایی را بدن شما منتقل خواهد کرد. این امواج در درون بدن و بعد از اصابت به اشیاء فشرده مانند اندام‌ها و استخوان انعکاس پیدا می‌کنند. این امواج پس از انعکاس در کامپیوتر ثبت می‌شوند. امواج صوتی فرکانس بسیار بالایی داشته و توسط گوش انسان شنیده نمی‌شوند. این امواج تصویری را در درون کامپیوتر می‌سازند که تفسیر آن تنها از عهده پزشک برمی‌آید.

بسته به نقطه‌ای از بدن که سونوگرافی روی آن انجام‌گرفته، ممکن است بدن خود را در شرایط خاصی قرار دهید تا تکنیسین سونوگرافی بتواند بهترین دسترسی را برای داشتن عکسی واضح به اندام‌های درونی شما از بیرون داشته باشد. بعد از اتمام اسکن، ژل روان کننده از روی پوست پاک می‌شود. تمام روند اسکن در کمتر از 30 دقیقه انجام‌شده که البته زمان دقیق آن به اندام مربوطه که قصد اسکن آن را دارید بستگی دارد. بعد از اتمام اسکن اولتراسوند می‌توانید فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرید.

اعمال بعد از سونوگرافی

بعد از پایان اسکن، پزشک عکس‌های مربوط به اسکن اولتراسوند را دیده و هرگونه ناهنجاری در این عکس‌ها را شناسایی خواهد کرد. پزشک در مورد مشاهدات و یافته‌های خود با شما سخن گفته و شاید یک نوبت ویزیت تکمیلی برای شما تعیین کند. اگر نتیجه اسکن اولتراسوند ناهنجاری خاصی را نشان دهد، ممکن است نیاز به تکنیک‌های تشخیصی دیگری مانند سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی و یا نمونه‌گیری از بافت بسته به ناحیه‌ای که دچار مشکل شده وجود داشته باشد. اگر پزشک تنها بر اساس سونوگرافی موفق به تشخیص مشکل داخلی شما شود، ممکن است درمان شما را بلافاصله آغاز نماید.