C-ARM

دستگاه سی آرم (C-Arm)

دستگاه سی آرم یکی از تجهیزات رادیولوژی است که اساس آن بر پایهی استفاده از اشعهی ایکس (X-ray) برای تصویر برداری از اندام داخلی بدن است. از این وسیله برای انجام فلوروسکوپی و مشاهدهی آناتومی بدن بیمار استفاده می شود. تصاویری که توسط تکنولوژی فلوروسکوپی به دست می آیند، کیفیت بالایی دارند و تصاویر را به صورت همزمان و مستر از بدن بیکار مخابره می کنند. دلیل نامگذاری این دستگاه دستهی نیم دایره شکل آن است که شبیه به حرف انگلیسی C است و به راحتی در جابجایی دستگاه کمک می کند. از دستگاه سی آرم به طور گسترده در بخش ارتوپد، جراحی های پیچیده، بیهوشی و اورژانس استفاده می شود. غیر تهاجمی بودن این دستگاه، آن را تبدیل به وسیلهای امن برای بررسی شرایط بیمار می کند.

اجزای دستگاه سی آرم

یک دستگاه سی آرم به طور استاندارد از بخش های زیر تشکیل می شود:

• منبع اشعهی ایکس (ژنراتور، تیوب یا لوله ی ایکس ری)
• درون قاب دستهی دستگاه قرار می گیرد و می تواند به صورت مستقیم توسط اپراتور کنترل شود.
• ایکس ری دیتکتور یا تشدید کننده ی تصویر (Image Intensifier)
• دستگاه سی آرم تشدید کننده های گوناگونی را برای تصاویر خود عرضه می کند. تشدید کننده ها کمک می کنند، عکس تولید شده شدت و کیفیت بالاتری داشته باشد و در نتیجه وضوح دقت آن بالاتر می رود. معمولا اندازه ی تشدید کنندهها 9 یا 12 است که هرچه این عدد بیشتر شود، دقت تصاویر بالاتر می رود. این بدین معنی است که می توان برای مواردی مانند جراحی ارتوپد از شدت 9 استفاده کرد، در حالی که برای جراحی مغز شدت 12 مناسب تر است. در صورتی که نیاز باشد عکس برداری با اختلاف رنگ یا کانترست  انجام بگیرد، لازم است دستگاه سی آرم گزینه های Road Map و Substruction را نیز پشتیبانی کند.
• دستهی سی شکل
• سیستم عکس برداری
• قدرت بالای عکس برداری دستگاه سی آرم در جراحی های ارتوپد، قلب و اورولوژی بسیار کاربردی است. این سیستم بسیار فشرده و سبک است و می تواند به طور همزمان در موقعیت های گوناگون عکس برداری را انجام دهد.
• صفحهی کنترل
• عملکرد دستگاه توسط اپراتور از طریق این صفحه کنترل می شود. صفحهی کنترل شامل دسته ها و کلیدهای گوناگونی است که به کمک آن ها می توان موقعیت های دستگاه را تغییر داد و میزان نور و منبع انرژی را کنترل کرد. برخی دیگر از اجزای این صفحه شامل موارد زیر می شود:
• انواع سیم رابط
• پدال پایی
• مانیتور
• کیبرد
• نرم افزارهای پیشرفته به منظور بالا بردن کیفیت تصاویر
• انواع اهرم
• کنترل دستی اکسپوز اشعه

دسته ی C شکل دستگاه، منبع اشعه ی ایکس را به ایکس ری دیتکتور متصل می کند. این دستگاه انعطاف بالایی داشته و می تواند افقی یا عمودی حرکت کند تا تصاویر به راحتی از تمام زوایای بدن بیمار گرفته شوند. اشعهی ایکس پس از تولید توسط ژنراتور وارد بدن بیمار می شود. سپس تشدید کننده، اشعه ی ایکس را به اشعه ی مرئی تبدیل می کند تا بتوان آن را روی مانیتور مشاهده کرد. 

فلوروسکوپی چیست؟

فلوروسکوپی نوعی روش عکس برداری با استفاده از اشعهی ایکس است که از آن غالبا برای رادیولوژی مداخلهای (Interventional) استفاده می شود. از فلوروسکوپی علاوه بر عمل های جراحی می توان برای تشخیص انواع بیماری نیز استفاده کرد. در عمل های جراحی، جراح می تواند با استفاده از دستگاه سی آرم، روند جراحی را به دقت ارزیابی و مشاهده کند تا از بروز هرگونه اخلال در جراحی جلوگیری شود.

حالت های عکس برداری دستگاه سی آرم

• فلوروسکوپی پیوسته (continuous)
• مشاهده ی تصاویر اندام موردنظر به صورت مداوم در زمان عکس برداری
• فلوروسکوپی پالسی یا ضربانی
• مشاهدهی متناوب (نوبتی) تصاویر اندام بیمار در حین عکس برداری به منظور کاهش دوز اشعه ی ایکس 
• پرتو دهی
• دوز بالا
• گرفتن عکس های تکی یا چند تایی ( برای مثال در عمل قلب یا آنژیوگرافی )

کاربرد دستگاه سی آرم

از دستگاه سی آرم در مکان هایی استفاده می شود که نیاز به انعطاف پذیری بالا وجود دارد. از آن جایی که این دستگاه بالای بدن بیمار قرار می گیرد، می تواند دیدی دقیق از ساختار آناتومی بیمار در اختیار پزشک قرار بدهد. از مزایای این دستگاه سیار بودن آن است که به حمل و نقل آن در بخش های مختلف بیمارستان کمک می کند. همچنین شکل مخصوص نیم دایرهای آن به پزشک اجازه می دهد دستگاه را آزادانه حرکت داده و از بخش های گوناگون بیمار عکس برداری کند. بیشترین کاربرد آن ها در مطالعات و آزمایش هایی است که نیازمند بیشترین میزان انعطاف پذیری و سازگاری در نحوه ی قرارگیری باشند. این مطالعات معمولا مربوط به دستگاه گوارش، قلب، ارتوپد، آنژیوگرافی، استنت گذاری، دستگاه گردش خون و دستگاه تولید مثل می باشند. برخی از کاربردهای دیگر این دستگاه عبارتند از: 

• قرار دادن دقیق سوزن در جراحی های پیچیده و تزریق داروهای بیهوشی بدون آسیب زدن به مفاصل
• مشاهده ی لحظهای کیسهی صفرا، کبد ، استخوان ها و سایر اندام ها هنگام عمل جراحی
• مشاهده ی یک بخش از بدن در جهات مختلف برای بازسازی مدل 3 بعدی
• جهت یابی هنگام جراحی برای پیدا کردن جایگاه درست کاشت یا ایمپلنت در بیمار

برخی جراحی هایی که این دستگاه در آن ها استفاده می شود عبارتند از:

• جراحی عمومی
• جراحی ارتوپد
• عمل های اورولوژی
• جراحی مغز و اعصاب
• جراحی قلب و عروق

لازم به ذکر است، هر کدام از این جراحی ها نیازمند میزان مشخصی از  تشدید کننده ی تصویر (image intensifier) ، ظرفیت ژنراتور، مقدار حافظه و دیگر گزینه ها هستند.

دتکتورهای فلت پنل در مقایسه با تشدید کننده های عکس

تشدید کننده های عکس در واقع دتکتورهای آنالوگی هستند که معمولا با اندازه های 9 و 12 عرضه می شوند. این در حالی است که فلت پنل ها از تکنولوژی جدیدتر دیجیتالی بهره می برند. عکاسی دیجیتال ابزاری قدرتمند است که مزایایی همچون دوز پایین تر اشعه ی ایکس و کیفیت بهتر عکس را ارائه می کند. همچنین کیفیت عکس های دیجیتال در اثر گذشت زمان افت نمی کند. فلت پنل ها کوتاه تر از تشدید کننده های عکسند، زیرا چنان که از اسمشان پیداست مسطح اند و ساختار لوله ای شکل ندارند. در نتیجه جراح فضای بیشتری در حین جراحی در اختیار دارد که جراحی را به خصوص برای بیماران سنگین وزن آسان تر می کند. با این حال استفاده از این تکنولوژی در دستگاه های C-arm جدید است و در همه ی آن ها استفاده نمی شود؛ زیرا استفاده از تشدید کننده های عکس نسبت به فلت پنل ها مقرون به صرفه تر است.