تجهیزات رادیولوژی

رادیولوژی و تجهیزات رادیولوژی

رادیولوژی که با نام پرتوشناسی و تصویربرداری تشخیصی نیز شناخته می شود، مجموعه ای از انواع تستهایی است که در طی آن از قسمت های گوناگون بدن تصویربرداری می شود. رادیولوژی در واقع به دو شاخهی تشخیصی و مداخلهای تقسیم می شود که در هر دوی آن ها از انرژی تابشی برای تشخیص و درمان بیماری ها استفاده می شود. روش های مختلفی برای تصویربرداری وجود دارد که رایج ترین آن ها شامل عکس برداری با اشعهی ایکس، ام.آر.آی، اولتراسوند، سی تی اسکن و پت اسکن می شوند. رادیولوژیست ها با مشاهدهی نتایج عکس برداری، ارزیابی و بررسی آن می تواند بیماری را تشخیص بدهد و از آن برا درمان بیمار استفاده کند.

تاریخچهی رادیولوژی

تاریخچهی رادیولوژی به سال 1895 در آلمان باز می گردد که ویلهلم کنراد رونتگن نوعی لولهی پرانرژی و ضدّ نور با استفاده از اشعهی کاتدی ساخت که پس از قرارگیری در مجاورت با یک صفحهی فلئورسنت شروع به درخشش می کرد. وی می دانست این درخشش می بایست در اثر واکنش به اشعهای ناشناخته باشد که آن را به دلیل مجهول بودنش اشعهی ایکس نامید.

اهمیت رادیولوژی

تمامی رشته های پزشکی به گونهای وابسته به این علم هستند، برخی از این رشته ها شامل موارد زیر می شوند:

جراحی
اطفال
مامایی
آنکولوژی (سرطان شناسی)
اورژانس
بیماری های عفونی
تراما (Trauma)

در بسیاری از موارد به خصوص در هنگام تشخیص سرطان، تشخیص درست و به موقع می تواند جان افراد زیادی را نجات دهد از این رو استفاده از تصاویر رادیولوژی در تشخیص و درمان بیماری می تواند کمک بسیاری به ما بکند.

رادیولوژی تشخیصی

از رادیولوژی تشخیصی با استفاده از روش های گوناگون عکس برداری برای موارد بسیاری مانند مشاهدهی درون بدن، ارزیابی و تشخیص بیماری استفاده می شود. در این شاخه از رادیولوژی از نتایج تصاویر برای تشخیص موارد بسیاری مانند شکستگی استخوان، بیماری های قلبی و لخته های خون استفاده می شود. شود تصاویر رادیولوژی تشخیصی، معمولا به ما در موارد زیر کمک می کند:

یافتن علت علائم یک بیماری در فرد
بررسی روند درمان در بیمار در واکنش به یک راه درمانی به خصوص
بررسی به منظور یافتن بیماری هایی مانند سرطان سینه، سرطان روده و بیماری های قلبی

رادیوگرافی مزایا و اهمیت بسیاری در علم پزشکی دارد با این حال می بایست تنها در صورت نیاز انجام شود. از این روش برای آزمایش های پیشرفته، درمان برخی از بیماری ها، بررسی روند سلامت، یافتن انواع بیماری و ارزیابی شرایط او استفاده می شود. رایج ترین انواع رادیولوژی تشخیصی عبارتند از:

سی تی اسکن (CT Scan)

این دستگاه محفظه ای استوانه ای شکل است که چندین عکس از زوایای مختلف بیمار و با استفاده از اشعهی ایکس گرفته می شود.به طور دقیق تر، در این روش که با نام مقطع نگاری رایانه ای نیز شناخته می شود، با استفاده از پرتوهای اشعه ایکس و پردازش اطلاعات به دست آمده و توسط کامپیوتر، تصویری از زوایای مختلف بافت را ارائه می کند. در سی تی اسکن جزئیات به خوبی نمایش داده می شوند، از این رو برای موارد تشخیصی مانند انواع تومور بسیار مناسب است. گاهی لازم است هنگام انجام دادن سی تی از محلول های ایجاد کنندهی کنتراست استفاده شود که کمک می کنند تصاویر به دست آمده بسیار دقیق تر باشد.

فلوروسکوپی

در این روش از پرتوهای اشعه ایکس برای تصویربرداری لحظه ای، متحرک و مستمر از بدن استفاده می شود که برای بسیاری از عمل ها به خصوص عمل های مربوط به لولهی گوارش ضروری است. برخی از روش های فلوروسکوپی شامل رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی (Upper GI) و روش تنقیه باریوم (Barium Enema) می شود.

تصویربرداری تشدید مغناطیسی یا ام.آر.آی (MRI)

در ام.آر.آی برای تصویربرداری 3بعدی از بافت مورد نظر، از میدان مغناطیسی به جای اشعه ایکس استفاده می شود که برای تشخیص انواع بیماری مانند تومورها در بافت های نرم بدن کاربردی است. دستگاه MRI با استفاده از میادین مغناطیسی، امواج رادیویی و پردازش کامپیوتری تصاویر را به وجود می آورد.

آنژیوگرافی تشدید مغناطیسی یا ام.آر.ای (MRA)

در این روش، یک میدان مغناطیسی قوی، امواج رادیویی و یک کامپیوتر استفاده می شوند تا تصاویر به دست آمده جزئیات بسیاری را نمایش بدهند.

ماموگرافی (Mammography)

در ماموگرافی، از پرتوهای ضعیف شدهی اشعه ایکس برای مشاهدهی بافت پستان و تشخیص انواع ناهنجاری در آن مثل تومورها استفاده میشود.

پزشکی هستهای

شامل اسکن از استخوان، اسکن تیروئید و ارزیابی تشخیصی تست ورزش به وسیلهی تالیوم می شود. رادیوداروها که در این شاخه استفاده می شوند، مواد رادیواکتیوی کوتاه اثری هستند که از فرآیندهای بدن نور ایجاد می کنند. سپس این نور توسط دوربین تصویربرداری شده و برای پردازش و ایجاد عکس به کامپیوتر فرستاده می شود.

اشعهی ایکس

از اشعهی ایکس که رادیوگرافی ساده نیز نامیده می شود، برای مشاهدهی بافت های سخت و استخوانی برای تشخیص شکستگی های استخوان و انسداد در مجاری ادراری استفاده می شود. در این روش، تصاویری با اشعهی ایکس گرفته شده و از آن ها برای مشاهدهی استخوان ها، قفسهی سینه یا شکم استفاده می شود. همچنین، رادیوگرافی از قفسه سینه گاهی به یافتن انواع بیماری کمک می کند. تشخیص بیماری های فک و دندان از دیگر کاربردهای این نوع رادیوگرافی است.

اسکن توموگرافی انتشار پوزیترون

این نوع اسکن که به آن پت اسکن (PET scan) نیز گفته می شود، یک روش آزمایش تصویری است که در آن ردیابهایی به داخل بدن بیمار فرستاده می شوند که یک تصویر 3 بعدی از عملکرد بافت های بدن تولید کند.

دستگاه سونوگرافی یا اولتراسوند

این دستگاه با استفاده از امواج صوتی تصاویر متحرکی ایجاد می کند که روی مانیتور نمایش داده می شوند که معمولا از آن در دستگاه اکو و سونوگرافی رحم برای مشاهدهی جنین استفاده می شود.

سی آرم

یک وسیله ی عکس برداری پزشکی است که با استفاده از تکنولوژی اشعه ی ایکس (X-ray) برای انجام فلوروسکوپی و مشاهده ی آناتومی بدن بیمار استفاده می شود.

رادیولوژی مداخلهای

در رادیولوژی مداخله ای از تصاویر سی تی اسکن، ام.آر.آی و اولتراسوند برای انواع کارها مثل آنژیوگرافی و بیوپسی استفاده می شود که بیماران معمولا در هنگام این کارها به هوش هستند. در برخی از موارد رادیولوژی مداخلهای نیاز به جراحی را حذف می کند که گام بسیار بزرگی در علم پزشکی است. پزشکانی که در این حیطه فعالیت می کنند از آزمایشاتی مانند سی تی و ام.آر.آی برای کمک به روندهای درمانی خود استفاده می کنند. از این تصاویر برای هدایت ابزاری مانند سوند به درون بدن استفاده می شود. پزشکان با استفاده از این تکنولوژی می توانند بدون این که نیاز باشد مستقیما بافت بدن را با استفاده از جراحی مشاهده کنند، بافت مورد نظر را از طریق تصاویر بررسی می کنند. از این نوع رادیولوژی بیشتر در درمان انواع سرطان، تومور، فیبروم، کمر درد، مشکلات کبد، مشکلات کلیه و انسداد عروق استفاده می شود. لازم به ذکر است در این روش معمولا برشی روی بدن فرد انجام شود و در صورتی که نیاز به برش باشد، بسیار کوچک خواهد بود. همچنین پس از انجام این دسته از عمل ها، غالبا نیازی به بستری شدن بیمار نیست. برخی از انواع رادیولوژی مداخلهای عبارتند از:

آنژیوگرافی
در آنژیوگرافی عروق و ورید بیمار با استفاده از اشعه ایکس بررسی شده و از رگ ها تصویربرداری می شود.
آنژیوپلاستی و استنت گذاری عروق
از آنژیوپلاستی عروق کرونر برای باز کردن شریان های مسدود قلب استفاده می شود تا به بهبود جریان خون کمک شود. این کار با معمولا با استنت انجام می شود که یک لولهی مش کوچک است.
آمبولیزاسیون جهت کنترل خون ریزی
درمان انواع سرطان با استفاده از روش های گوناگون مانند کموآمبولازیسیون
تخریب تومورها با استفاده از امواج رادیویی، کرایو و موارد دیگر
ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی
انواع بیوپسی مثل بیوپسی سوزنی از اندام های گوناگون مانند ریه و غدهی تیروئید
امبولیزاسیون شریان رحمی
جای گذاری لولهی تغذیه

موارد استفاده از رادیولوژی

از رادیوگرافی در تمام حیطه هایی استفاده می شود که نیاز به تصویری ثبت شده از شرایط بدن هست. برای مثال:

معاینات دندان
ماموگرافی
ارزیابی های ارتوپدی
اطمینان از جای گذاری درست ابزار پزشکی
مشاهدهی تصاویر اندام مورد نظر هنگام انجام فلوروسکوپی
معاینات کایروپرکتیک

همچنین از رادیولوژی برای بررسی شرایط بیمار و یافتن مواردی مانند سرطان سینه، بیماری های قلبی، بررسی سرخرگ کاروتید، بررسی سرطان رودهی بزرگ و بررسی سرطان ریه استفاده می شود. بیماری ها و شرایطی که با استفاده از این روش بررسی می شوند، عبارتند از: