ونتیلاتور اتاق عملونتیلاتور (Ventilator) که به آن رسپیراتور (Respirator)، دستگاه تنفس، دستگاه تهویه یا تهویه ی مصنوعی نیز گفته می شود، یکی از تجهیزات پزشکی است که تنفس را برای بیماران آسان می کند. این دستگاه برای بیمارانی استفاده می شود که نمی توانند خود به خود، به درستی و بدون کمک نفس بکشند.
ونتیلاتور عبور هوا به داخل ریه و خارج کردن آن را امکان پذیر می سازد. از آنجا که برای حرکت حجمی از هوا از جایی به جای دیگر نیاز به افزایش اختلاف فشار است، در ونتیلاتور ها به این مسئله توجه ویژه ای شده است.
عملکرد ونتیلاتور
ونتیلاتور در واقع دستگاهی است که بیمار کمک می کند نفس بکشد. این فرایند توسط لوله ای انجام می شود که از یک سر به ونتیلاتور متصل است و از سر دیگر از طریق بینی یا دهان بیمار وارد نای او می شود. سپس، ونتیلاتور به آرامی مقدار هوای تنظیم شده را وارد ریه ها کرده و به ریه ها کمک می کند هوای وارد شده را به صورت طبیعی خارج کنند. این دستگاه وظیفه ی تنظیم ورود اکسیژن به ریه و خروج دی اکسید کربن از آن را برعهده دارد و میزان حجم و فشار اکسیژن در ریه را با انجام محاسبات برای بیمار تنظیم می کند. این بدین معنی است که اگر تغییری در تنفس بیمار صورت گرفت، دستگاه متناسب با این تغییر هماهنگ می شود. لازم به ذکر است که سرعت تنفس بیمار و میزان حجم یا فشار هر نفس، بسته به نوع شرایط تنظیم می شود و قابل تغییر است.
دلایل استفاده از ونتیلاتور
از ونتیلاتور برای بیماران قبل از جراحی، هنگام جراحی و در زمان ریکاوری (بهبودی پی از عمل) استفاده می شود؛ زیرا به بیمار مواد بیهوشی یا آرام بخش داده می شود که ممکن است عمل تنفس خود به خودی را با مشکل رو به رو کند. از این رو از ونتیلاتور استفاده می شود تا قلب بیشتر استراحت کند. گاهی بیمار می تواند پس از جراحی بلافاصله از ونتیلاتور جدا شود. با این حال این مسئله، بسته به نوع جراحی و شرایط بیمار متفاوت است. ونتیلاتور تا زمانی به بیمار متصل می ماند که خود نتواند به تنهایی نفس بکشد. از ونتیلاتور در اورژانس ها، آمبولانس ها، ICU، CCU و بخش نوزادان نیز استفاده می شود.
همچنین، هنگام هر نوع عمل جراحی که طی آن برای بیمار، بیهوشی عمومی (کامل) استفاده می شود، لازم است از دستگاه ونتیلاتور استفاده شود. استفاده از ونتیلاتور هنگام بهبودی (ریکاوری)به این خاطر است که ممکن است بیمار پس از عمل نتواند به راحتی نفس بکشد و به دستگاه های کمک تنفسی نیاز داشته باشد.
از ونتیلاتور همچنین برای افرادی استفاده می شود که به دلایل مختلف، به اندام هایشان اکسیژن کافی برای فعالیت کردن نمی رسد. برای مثال، گاهی ممکن است کربن دی اکسید زیادی در خون فرد انباشته شود که می بایست با تنفس صحیح از بدن خارج شود. برخی از بیماری ها و شرایطی که تنفس افراد تحت تاثیر قرار می دهند عبارتند از:
- سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS)
- سکته یا صدمات مغزی
- آسم
- بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) یا دیگر بیماری های ریوی
- اوردوز دارویی
- سندروم دیسترس تنفسی در نوزادان که بخصوص در نوزادان نارس اتفاق می افتد.
- ذات الریه
- سپسیس که نوعی عفونت در جریان خون است.
- صدمات نخاعی، فلج اطفال، ALS، میاستنی گراویس و دیگر بیماری هایی که اعصاب و ماهیچه های تنفسی را تحت تاثیر قرار می دهند.
- حمله ی ناگهانی قلبی
انواع ونتیلاتور
ونتیلاتور ها بر دو نوعند:
ظاهری محفظه شکل دارد و نه تنها سر را می پوشاند بلکه تا ناحیه ی قفسه ی سینه را نیز پوشش می دهد. این دسته از ونتیلاتور ها با ایجاد فشار منفی حالت مکش پیرامون قفسه ی سینه ایجاد می کنند.
هوا با فشار بیشتری در حین دم بر بیمار اعمال می شود و از این فشار مثبت، جهت ایجاد فشار مثبت برای باز کردن راه هوایی (تنفسی) استفاده می شود.
انواع حالت یا mode در ونتیلاتور
ویژگی هایی که حالت های دستگاه ونتیلاتور را تعریف می کنند، شامل موارد زیر می شوند:
- راه اندازی یا تریگر (Trigger)
نحوه ی شروع عمل دم حین فرآیند تنفس است که در واقع شروع کار دستگاه ونتیلاتور استفاده محسوب می شود.
- بیمار-انگیخته یا Patient-triggered
تلاش بیمار برای تنفس، روند کار ونتیلاتور را آغاز می کند.
- زمان-انگیخته یا Time-triggered
متخصص، زمان به خصوصی را مشخص کرده تا ونتیلاتور در آن زمان معین شروع به فعالیت می کند.
نحوه پایان یافتن دم در تنفس است و سیگنالی است که روند تنفس را به اتمام می رساند که بر سه نوع است
کار ونتیلاسیون پس از خروج حجم تعیین شده تمام می شود.
- ونتیلاسیون زمانی
- ونتیلاسیون فشاری
- محدودیت یا لیمیت (Limit)
مدت زمانی که طول می کشید عمل دم به طور کامل انجام شود. یک عامل مثل فشار در نظر گرفته می شود و برای این عامل توسط متخصص محدودیت تعداد، زمان یا مقدار تعیین می شود.
انواع تنظیمات برای نحوه ی ونتیلاسیون
تنظیمات دستگاه می تواند بر دو نوع باشد:
معمولا برای بیماران با شرایط وخیم استفاده می شود. تمام نفس های بیمار توسط ونتیلاتور بررسی شده و با استفاده از یک حجم تعیین شده توسط متخصص همراه می شوند. در این حالت بیمار هیچ نقشی در شروع و پایان دم و کل کار ندارد. این حالت می تواند بیمار انگیخته، زمان انگیخته، حجمی یا فشاری باشد.
این مود، کنترله ی کمکی نام دارد و در صورتی ک بیمار نتواند نفس بکشد، هوا را بر ریه ها اعمال می کند.
این مود کنترله ی حجمی است و در آن هوای دم با حجم و تعداد از پیش تنظیم شده ، بر ریه های بیمار اعمال می شود.کل کار تنفس توسط ونتیالتور انجام گرفته و تلاش بیمار برای تنفس بیمار هیچ تاثیرینخواهد داشت.
این مد کنترله ی فشاری نام دارد و نسبت به کنترله حجمی کم تر رایج است و زمانی استفاده می شود که کنترل بیشترین فشار راه هوایی حائز اهمیت است. این حالت زمان انگیخته است و چرخه ی زمانی دارد و محدودیت فشاری برایش تعریف می شود.
- خود انگیخته (خود به خودی) یا Spontaneous
برای بیمارانی استفاده می شود که بهبودی چشم گیری داشته اند، خودشان می توانند نفس بکشند و به زودی از ونتیلاتور جدا می شوند. این حالت بیمار -انگیخته است و چرخه ی جریانی دارد. در این حالت شروع کننده ی فرآیند و شروع و پایان دم بت بیمار است.
این مود ونتیلاسیون با حمایت فشاری نام دارد و تمام نفس های بیمار با فشار تنظیم شده توسط متخصص همراه می شوند.
ونتیلاتور یک فشار ثابت را بر بیمار اعمال می کند.
ترکیب هر دو حالت کنترل شده و خود انگیخته
معمولا برای بیمارانی استفاده شده که وضعیت تنفسی بهتری دارند و به زودی از ونتیلاتور جدا می شوند. در این حالت برخی از نفس های بیمار با کمک ونتیلاتور همراه می شود تا تنفس بیمار کنترل شده و اختیاری باشد. این مود برای حالت های زیر استفاده می شود:
بیشترین حالت هایی که در دستگاه ونتیلاتور استفاده می شوند، عبارتند از:
ACV یا assist control ventilation که معمولا از آن برای شروع ونتیلاسیون استفاده می شود.
این مد، فشار و حجم تنفس را کنترل می کند و مقدار تنفس یکسانی بر بیمار اعمال می کند. ACV رایج ترین مد مورد استفاده در ونتیلاتور است؛ زیرا کوچکترین تلاش بیمار برای تنفس را احساس کرده و زحمت تنفس را کاهش می دهد. همچنین می تواند بیمار انگیخته یا زمان انگیخته باشد. حالت زمان انگیخته در واقع زمانی فعال می شود که بیمار نتواند مقدار تنفس مشخص شده را در زمان معین انجام دهد.
- SIMV یا synchronized intermittent mandatory ventilation
این حالت با قابلیت پشتیبانی از فشار بیشتر برای جداسازی بیمار از ونتیلاتور استفاده می شود.
همان SIMV است که در آن حجم کنترل می شود.
همان SIMV است که در آن فشار کنترل می شود و نسبت به نوع حجمی کم تر استفاده می شود.
معمولا در ترکیب با SIMV استفاده می شود و بیمار انگیخته است.
- CPAP یا Continuous Positive Airway Pressure
فشار راه هوای مثبت پیوسته معنا می شود و معمولا برای ارزیابی موقعیت بیمار و بررسی اینکه می توان او را از حالت ونتیله خارج کرد استفاده می شود. این فشار عموما در ترکیب با PS مورد استفاده قرار می گیرد.
- PEEP یا Positive End Expiratory Pressure
فشار مثبت انتهای بازدم معنا می شود.
ااستفاده از ونتیلاتور هنگام جراحی
هنگام بیهوشی عمومی، ماهیچه های بدن به طور موقت فلج می شوند. این ماهیچه ها، شامل ماهیچه هایی هستند که به ما در عمل دم و بازدم کمک می کنند. از این رو، هنگام جراحی تحت بیهوشی عمومی تنفس بدون ونتیلاتور امکان پذیر نیست.
بیشتر بیماران هنگام جراحی به ونتیلاتور وصل می شوند، سپس برای اینکه بیمار به هوش بیاید، یک دارو به او داده می شود. پس از اتمام بیهوشی، بیمار می تواند به تنهایی نفس بکشد و از ونتیلاتور جدا شود. همان طور که گفته شد، استفاده از ونتیلاتور هنگامی ضروری است که بیمار نتواند به تنهایی و به خوبی نفس بکشد و در نتیجه اکسیژن به بدن و مغزش نمی رسد.
برخی از بیماران پس از جراحی نمی توانند به دلیل بیماری یا انواع آسیب به خوبی نفس کشیده و از ونتیلاتور جدا شوند. این مسئله می تواند به خاطر عملکرد ضعیف ریه ها پس از جراحی باشد که بیشتر در بیمارانی اتفاق می افتد که به بیماری مزمن انسدادی ریوی یا COPD مبتلا باشند. همچنین افراد سیگاری بیشتر ممکن است پس از عمل به استفاده از ونتیلاتور نیاز پیدا کنند.
دیگر شرایطی که ممکن است بیمار به ونتیلاتور نیاز پیدا کند، زمانی است که بیمار مریضی شدیدی دارد و نمی تواند به خوبی نفس بکشد که ممکن است در اثر یک حادثه مثل تصادف های وحشتناک، عفونت یا دیگر بیماری ها باشد. همچنین افرادی که پیش از جراحی از ونتیلاتور استفاده می کردند معمولا لازم است پس از جراحی نیز از ونتیلاتور استفاده کنند تا تنفسشان به حالت طبیعی باز گردد.
-250x250.gif)
-228x228.jpg "ونتیلاتور LTV 1000")
