دستگاه تنفس مصنوعی یا تهویه مکانیکی چیست؟

تهویه مکانیکی یک روش درمانی است که از زندگی بیماران پشتیبانی می‌کند. یک دستگاه ونتیلاتور مکانیکی، ماشینی است که به افراد کمک می‌کند تا در زمانی که به‌تنهایی قادر به نفس کشیدن نیستند، بتوانند تنفس کنند. دستگاه تنفس مکانیکی با نام‌های ونتیلاتور، دستگاه تنفس مصنوعی و یا دستگاه تنفس نیز شناخته می‌شود. بیشتر بیمارانی که به دلیل یک بیماری شدید نیاز به حمایت از دستگاه تنفس دارند، در واحد مراقبت‌های ویژه بیمارستان (ICU) مراقبت می‌شوند. افرادی که برای مدت‌زمان بیشتری به دستگاه تنفس نیاز دارند ممکن است در یکی از بخش‌های معمولی بیمارستان، مؤسسه توان‌بخشی یا در خانه تحت مراقبت قرار بگیرند.

چرا از ونتیلاتور استفاده می‌شود؟

• برای وارد کردن اکسیژن به ریه‌ها و بدن
• برای کمک به بدن برای خلاص شدن از شر دی‌اکسید کربن از طریق ریه‌ها
• برای راحت کردن کار تنفس. برخی از افراد می‌توانند به تنهایی نفس بکشند اما کار خیلی سختی است. آن‌ها احساس تنگی نفس و ناراحتی می‌کنند.
• برای نفس کشیدن برای فردی که به دلیل آسیب وارده به سیستم عصبی، مانند مغز یا نخاع، نمی‌تواند تنفس کند یا اینکه ماهیچه‌های بسیار ضعیفی دارد.

دستگاه تنفس چطور عمل می‌کند؟

دستگاه تنفس از طریق لوله (درون نایی یا لوله ET) از بالا به دهان یا بینی و از پایین به نای متصل می‌شود. زمانی که ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی، لوله ET را به نای فرد وارد می‌کند، فرو كردن لوله در حنجره نامیده می‌شود. برخی از افراد عمل جراحی می‌کنند تا سوراخی در گردنشان ایجاد شود و یک لوله (تراکئوستومی یا لوله تراک) از طریق این حفره به آن‌ها متصل ‌شود. لوله تراک می‌تواند تا جایی که نیاز است در محل بماند. گاهی فرد می‌تواند با یک لوله تراکئوستومی در محل با استفاده از یک آداپتور مخصوص به نام دریچه گفتار صحبت کند.

دستگاه ونتیلاتور، گاز (هوا به‌علاوه اکسیژن مورد نیاز) را وارد ریه‌های فرد می‌کند. این دستگاه می‌تواند با انجام تمام فرایند تنفس و یا کمک به تنفس فرد به وی کمک کند. دستگاه تنفس می‌تواند سطوح بیشتری از اکسیژن را تحویل دهد نسبت به میزانی که توسط ماسک یا وسایل دیگر فراهم می‌شود. همچنین دستگاه تنفس می‌تواند آنچه را که فشار مثبت هوایی در انتهای بازدم (PEEP) نامیده می‌شود، فراهم کند. این کار به باز نگه داشتن ریه‌ها کمک می‌کند به‌طوری که باعث می‌شود، کیسه‌های هوایی در هم فرو نروند. وجود لوله در نای کار را برای فردی که سرفه ضعیفی دارد، آسان‌تر می‌کند تا بتواند خلط را راحت‌تر پاک کند.

بیماران متصل به ونتیلاتور چگونه تحت نظارت قرار می‌گیرند؟

هرکسی که در محیط ICU به یک دستگاه ونتیلاتور متصل است، به یک مانیتور نیز وصل خواهد شد که ضربان قلب، نرخ تنفسی، فشار خون و اکسیژن اشباع (O₂ sat) را اندازه‌گیری می‌کند. آزمایش‌های دیگری که ممکن است انجام شوند، عبارت‌اند از: تصویربرداری ایکس ری از قفسه سینه و گرفتن نمونه‌های خونی تا اکسیژن و دی‌اکسید کربن (گازهای خونی) اندازه‌گیری شوند. اعضای تیم مراقبت سلامت (از جمله پزشکان، پرستاران و متخصصان سیستم تنفسی) از این اطلاعات برای ارزیابی وضعیت بیمار استفاده می‌کنند و در صورت نیاز تنظیمات دستگاه ونتیلاتور را تغییر می‌دهند.

طول مدت استفاده از دستگاه ونتیلاتور چقدر است؟

یک دستگاه تنفس مصنوعی می‌تواند نجات‌دهنده زندگی باشد اما استفاده از آن خطراتی را نیز به همراه دارد. همچنین مشکل اصلی بیمار را حل نمی‌کند، مشکلی که باعث شده است تا در وهله اول به ونتیلاتور نیاز پیدا کند. این کار فقط به پشتیبانی از تنفس فرد کمک می‌کند تا زمانی که درمان‌های دیگر مؤثر واقع شوند و یا فرد به خودی خود بهتر شود. تیم مراقبت بهداشتی همیشه تلاش می‌کند به فرد کمک کند که در اولین زمان ممکن از دستگاه تنفس جدا شود. «جدا شدن» به فرآیند گرفتن بیمار از دستگاه ونتیلاتور اشاره می‌کند. برخی از بیماران ممکن است فقط برای چند ساعت یا چند روز از دستگاه ونتیلاتور استفاده کنند در حالی که بقیه ممکن است به مدت طولانی‌تری به دستگاه تنفس نیاز داشته باشند. مدت‌زمان نیازتان به دستگاه ونتیلاتور به عوامل زیادی بستگی دارد. این‌ها می‌توانند شامل این موارد باشند؛ توان کلی شما، میزان سلامت ریه‌هایتان قبل از اتصال به دستگاه ونتیلاتور و اینکه چه تعداد از اندام‌های دیگرتان تحت تأثیر قرار گرفته‌اند (مانند مغز، قلب و کلیه‌ها). برخی از افراد هرگز به‌اندازه کافی بهبود پیدا نمی‌کنند تا بتوانند به‌طور کامل استفاده از دستگاه ونتیلاتور را کنار بگذارند.

یک بیمار متصل به دستگاه ونتیلاتور چه احساسی دارد؟

دستگاه ونتیلاتور به‌تنهایی باعث درد نمی‌شود. برخی از افراد از حضور لوله در دهان یا بینی خود احساس خوبی ندارند. نمی‌توانند حرف بزنند چون لوله از تارهای صوتی به نای منتقل می‌شود. آن‌ها همچنین نمی‌توانند با دهان غذا بخورند در زمانی که این لوله در محل خود قرار دارد. ممکن است فرد احساس ناراحتی کند چون هوا با فشار به ریه‌هایش وارد می‌شود. گاهی اوقات یک فرد سعی می‌کند هوا را به بیرون بفرستد وقتی‌که دستگاه ونتیلاتور در حال تلاش برای وارد کردن هوا با فشار به داخل ریه‌ها است. این اقدام علیه کاری است که دستگاه تلاش دارد انجام دهد و برای دستگاه ونتیلاتور سخت‌تر می‌شود که بتواند به تنفس بیمار کمک کند.

ممکن است به افراد متصل به ونتیلاتور، دارو (داروی مسکن و یا کنترل درد) داده شود تا احساس راحتی بیشتری بکنند. این داروها ممکن است آن‌ها را خواب‌آلود کند. گاهی اوقات، داروهایی که به‌طور موقت مانع حرکت ماهیچه‌ها (نماینده‌ها) می‌شوند به کار می‌روند تا به فرد اجازه تنفس با دستگاه ونتیلاتور را بدهند. این داروهای شیمیایی معمولاً زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند که فرد دچار آسیب شدید ریه شده باشد. مصرف این داروها به‌محض اینکه امکانش فراهم شود و همیشه قبل از اینکه فرد از دستگاه ونتیلاتور جدا شود، متوقف می‌شود.

عوارض و خطرات استفاده از تهویه مکانیکی

مشکلاتی که در نتیجه استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی می‌توانند ایجاد شوند، عبارت‌اند از:

• عفونت - لوله ET یا تراک به میکروب‌ها اجازه می‌دهد که به‌راحتی به شش‌ها وارد شوند. این می‌تواند باعث عفونتی مانند ذات‌الریه شود. ذات‌الریه می‌تواند یک مشکل جدی باشد و ممکن است به این معنی باشد که فرد باید مدت زمان بیشتری به ماشین متصل بماند. ذات‌الریه هم اغلب می‌تواند با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان شود.
• فرو افت ریه (Pneumothorax) - گاهی اوقات بخشی از ریه که ضعیف است ممکن است پر از هوا شود و شروع به نشتی کند. نشتی به هوا اجازه می‌دهد که به فضای بین شش و دیواره قفسه سینه وارد شود. هوا این فضا را اشغال می‌کند تا ریه شروع به فروپاشی کند. اگر این نشتی هوا اتفاق بیفتد، هوا باید از این فضا حذف شود. نوع متفاوتی از لوله (لوله سینه) را می‌توان در سینه بین دنده‌ها قرار داد تا هوای اضافی را تخلیه کند. این لوله به ریه‌ها اجازه می‌دهد تا دوباره گسترش پیدا کنند و نشتی را مسدود کنند. لوله سینه معمولاً باید مدتی بماند تا اطمینان حاصل شود که نشتی متوقف شده ‌است. به‌ندرت، فرو افت ناگهانی ریه می‌تواند موجب مرگ شود.
• آسیب ریه - هوایی که با فشار دستگاه تنفس مصنوعی به ریه‌ها وارد می‌شود می‌تواند به ریه‌ها آسیب برساند. پزشکان سعی می‌کنند این ریسک را به حداقل برسانند با استفاده از کم‌ترین مقدار فشاری که مورد نیاز است. سطوح بسیار بالای اکسیژن نیز ممکن است برای ریه‌ها مضر باشد. پزشکان تنها به‌اندازه کافی اکسیژن به بدن می‌رسانند تا مطمئن شوند که بدن به‌اندازه کافی اکسیژن برای تأمین اندام‌های حیاتی به دست می‌آورد. گاهی اوقات کاهش این خطر در زمانی که ریه‌ها آسیب‌ دیده‌اند، سخت است. با این حال، اگر فرد بتواند از بیماری جدی نجات پیدا کند، این آسیب ممکن است التیام یابد.
• عوارض جانبی داروها - داروهای ضد درد و مسکن می‌توانند باعث شوند فرد گیج و یا هذیان‌گو به نظر برسد و این عوارض جانبی ممکن است حتی بعد از متوقف شدن داروها بر فرد تأثیر بگذارد. تیم مراقبت بهداشت تلاش می‌کند مقدار مناسبی از داروها را برای یک فرد تنظیم کند. افراد مختلف نسبت به هر دارو واکنش متفاوتی نشان می‌دهند. ممکن است یک دارو برای جلوگیری از حرکت ماهیچه‌ها لازم باشد چون پس از اینکه دارو متوقف می‌شود، ماهیچه‌ها ممکن است برای حرکت هنوز ضعیف باشند. این ممکن است در طول زمان بهتر شود. متأسفانه در بعضی از موارد، این ضعف هفته‌ها به طول می‌انجامد.
• عدم توانایی برای متوقف کردن استفاده از حمایت دستگاه تنفس مصنوعی - گاهی، شرایطی که منجر به نیاز یک فرد به دستگاه تنفس می‌شود، برخلاف درمان، بهبود نمی‌یابد. وقتی این اتفاق می‌افتد، تیم مراقبت درمانی اولویت‌های درمانی خود را در مورد ادامه استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی با شما، در صورت امکان، مورد بحث قرار خواهد داد. اغلب اعضای تیم مراقبت بهداشتی این بحث‌ها را با خانواده شما در میان می‌گذارند چون ممکن است نتوانید به دلیل ماهیت شدید بیماری‌تان در این بحث‌ها شرکت کنید. در شرایطی که فرد در حال بهبود یا بدتر شدن نیست، ممکن است تصمیمی مبنی بر قطع دستگاه تنفس مصنوعی گرفته شود و اجازه دهند که مرگ رخ دهد.

چگونه می‌توانم خواسته خود را در مورد استفاده از دستگاه ونتیلاتور عملی کنم؟

تهویه مکانیکی یک «درمان پایدار برای ادامه زندگی» است. این درمانی است که می‌تواند زندگی را طولانی‌تر کند. شاید برای مدتی کوتاه مورد نیاز باشد. با این حال، برخی از افراد که نباید دستگاه تنفس را از بدنشان جدا کنند، نمی‌خواهند از دستگاه استفاده کنند. افراد دیگری هم هستند که با اینکه می‌دانند، دچار مشکل ریه یا بیماری بسیار شدیدی هستند ممکن است اصلاً تمایلی به استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی نداشته باشند. این عدم تمایل به این دلیل است که دستگاه تنفس نمی‌تواند عوامل اصلی بیماری آن‌ها را تثبیت کند.

برخی از افراد در مورد اینکه چرا و چه زمانی باید از دستگاه تنفس استفاده کنند، دارای افکار خاص هستند. هر چند که تیم مراقبت بهداشتی به مردم و خانواده‌های آن‌ها کمک می‌کند تصمیمات سختی در مورد دوره پایان زندگی اتخاذ کنند، این خود فرد است که حرف آخر را می‌زند. اگر فردی قادر به صحبت در مورد تصمیمش نباشد، تیم مراقبت بهداشتی با نماینده مجاز قانونی بیمار (معمولاً پدر، زن یا شوهر یا فرزند بالغ یا نزدیک‌ترین خویشاوند) صحبت خواهد کرد.

مهم است که با اعضای خانواده و ارائه‌دهنده مراقبت سلامتتان در مورد استفاده از یک دستگاه تنفس و آنچه دوست دارید در وضعیت‌های مختلف اتفاق بیفتد صحبت کنید. هرچه واضح‌تر ارزش‌ها و انتخاب‌های خود را برای دوستان، عزیزان و تیم مراقبت سلامت توضیح دهید، کار را برای آن‌ها آسان‌تر می‌کنید تا بتوانند خواسته‌هایتان را دنبال کنند در مواقعی که خودتان قادر به تصمیم‌گیری نیستید. دستورالعمل‌های پیشرفته، راه‌هایی را در مقابلتان قرار می‌دهند تا بتوانید خواسته‌هایتان را بنویسید و با دیگران به اشتراک بگذارید. در بیمارستان، پرستاران، پزشکان و مددکاران اجتماعی می‌توانند اطلاعاتی در مورد فرم سفارش دستورات پیشرفته فراهم کنند. شما همچنین می‌توانید اطلاعات مربوط به دستورهای پیشرفته را از ارائه‌کننده مراقبت‌های اولیه، دفتر دادستان کل، دپارتمان بهداشت عمومی، یا سازمان‌هایی مانند «پیر شدن با وقار» و «آماده‌سازی برای مراقبت» به دست آورید.

چه باید کرد؟

• از تیم مراقبت پزشکی بخواهید، توضیح دهد که چرا یک دستگاه تنفس نیاز است.
• هرگونه نگرانی درباره استفاده از دستگاه تنفس را با پزشک خود درمیان بگذارید.
• با تیم مراقبت درمانی کار کنید و یاد بگیرید تا به بیمار خود کمک کنید تا در زمانی که از یک دستگاه تنفس مصنوعی استفاده می‌کند تا حد امکان راحت باشد.