ویلچر مراقبتهای ویژه

ویلچر مراقبت های ویژه

صندلی چرخ‌دار که با نام ویلچر (Wheelchair) نیز شناخته می شود، یک صندلی است که در زیر آن چرخ هایی قرار می گیرد و معمولا دارای مکانیزم قفل است. صندلی‌های چرخ دار بیشتر توسط افرادی استفاده می شوند که به هر دلیلی نمی توانند راه بروند و از ویلچر برای رفتن از مکانی به مکان دیگر استفاده می کنند. ویلچرها در طرح ها و اندازه های گوناگونی طراحی می شوند که هرکدام کاربرد مخصوصی داشته و برای مقاصد و نیازهای گوناگونی استفاده می شوند. با این حال اجزای مشترک در ویلچر ها صندلی، جای پا، چرخ و دستگیره هستند. زاویهی نشستن در ویلچر بسیار پر اهمیت است و بسته به نوع کاربرد متفاوت است. زاویهی بیشتر در قسمت نشیمنگاه، منجر به پایداری بیشتر فرد می شود، با این حال خطر ابتلا به زخم بستر را نیز افزایش می دهد. از این رو از زاویهی زیاد، بیشتر در ویلچرهای ورزشی استفاده می شود. جای پا هم در ویلچر از این رو ضروری است که به تعادل فردی که از ویلچر استفاده می کند، کمک کرده و از آسیب رسیدن به پای او جلوگیری می کند.

تاریخچهی ویلچر

پیشینهی ویلچر یا صندلی چرخ دار به سال 1959 باز می گردد. در آن زمان مخترعی ناشناخته نوعی صندلی چرخ دار برای شاه فیلیپ دوم در کشور اسپانیا طراحی کرد. با این حال تا مدت ها پس از مرگ شاه فیلیپ، هیچ کس از این طرح الگوبرداری نکرد و آن صندلی چرخ دار به فراموشی سپرده شد. در سال 1655 بار دیگر این ایده توسط یک ساعت ساز به نام استفان فارفلر مطرح شد که در ناحیهی پا فلج بود و نوعی صندلی با 3 چرخ را برای مصارف شخصی خود طراحی کرد. باز هم این صندلی مورد توجه قرار نگرفت و با مرگ استفان صندلی اش نیز فراموش شد.

بالاخره در سال 1783 بود که ویلچر آن گونه که امروزه استفاده می شود، شناخته شد. در آن سال جان داسن در کشور انگلستان و شهر بث این اختراع را به ثبت رساند، از این رو به ویلچر Bath Wheelchair نیز گفته می شود. در ابتدا ویلچرها دو چرخ در عقب و یک چرخ کوچک در جلو داشتند که با مرور زمان آن چرخ کوچک به دو چرخ جلویی تبدیل شد که امروزه می بینیم. طراحی تاشوی ویلچرهای دستی که امروزه بسیار رایج اند در سال 1933 توسط هری جنینگز اختراع شد که این طراحی را برای یکی از دوستان خود انجام داد. اولین باری که نوعی ویلچر موتوری اختراع شد در سال 1916 بود، با این حال در اواسط دههی پنجاه میلادی بود که استفاده از آن رایج شد.

ویلچرهای امروزی

با گذشت سالهای بسیار و پیشرفت های گسترده در علم، پزشکی و مواد اولیهی گوناگون، جهش های بزرگی در ساخت و ساز انواع ویلچر به وجود آمده است. با این حال،  تمامی آن ها طراحی اولیهی خود را حفظ کرده اند که شامل دو چرخ بزرگ در عقب آن و دستگیره هایی است که می توان به کمک آن ها چرخ را هل داد و هدایت کرد. 

در حال حاضر، مدرن ترین نوع صندلی های چرخ دار، ویلچرهایی هستند که توسط ذهن کنترل می شوند. در واقع این تکنولوژی در هدستی به نام Emotiv Headset تعبیه می شود که کاربری که از ویلچر استفاده می کند، آن را روی سر خود می گذارد. هنگامی که شخص به حرکت دادن صندلی خود فکر می کند، این هدست با بررسی فعالیت مغز، تمایز سیگنال های الکتریکی دستوراتی مثل عقب، جلو، چپ و راست  و همچنین تشخیص تغییرات در طول موج مغز ویلچر را حرکت می دهد.

انواع ویلچر

ویلچرها انواع گوناگونی دارند و می توانند دستی یا الکتریکی باشند. برخی از انواع آن ها عبارتند از:

• ویلچر های همه زمینی (all-terrian)
• انواع ویلچر دستی
• انواع ویلچر الکتریکی
• ویلچر هواپیما
• ویلچر ساحلی
• ویلچر حمل بیمارهای سنگین وزن (Bariatric)
• ویلچر ارگونومیک
• ویلچر اطفال
• ویلچر غنوده (با پشتی خم شونده به عقب) (Reclining)
• ویلچر یک دستی یا یک طرفه (Single-arm Drive)
• ویلچر ورزشی یا اسپرت
• ویلچر ایستاده (Standing)
• ویلچر با نشیمن گاه خم شونده به عقب (Tilt)
• ویلچر بسیار سبک
• ویلچر برانکاردی

کاربرد اصلی

از این وسیله برای حمل و نقل افرادی استفاده می شود که به دلایل بسیار مثل کهولت سن و مشکلات جسمی نمی توانند راه بروند تا استقلال بیشتری داشته باشند و راحت تر جابجا شوند. علاوه بر این از ویلچرها برای جابجایی بیماران در مراکز درمانی مثل بیمارستان ها از بخشی به بخش دیگر استفاده می شود.

انتخاب ویلچر

• هنگام انتخاب و خرید ویلچر موارد زیر را در نظر بگیرید:
• ویلچر را خودتان حرکت می دهید یا شخصی به شما کمک می کند.
• میزان توانایی جسمانی
• نوع نیاز
• مدت زمان استفاده در طول روز
• محل استفاده از ویلچر (خانه، بیرون یا هردو)
• راحتی
• هزینه ی خرید، مراقبت و تعمیرات

ویلچرهای همه زمینی (All-terrain)

یکی ار غیر معمول ترین ویلچرهای قدرتی است که تایرهای بزرگی دارد و می تواند تقریبا روی تمام سطوح زمینی استفاده شود. انواع مختلف این ویلچر بیشتر در دستهی اسکوتر ها جای می گیرند، با این حال مدل های کلاسیک آن نیز ساخته می شوند که بیشتر از نوع دستی اند. این ویلچر برای افرادی استفاده می شود که نمی توانند راه بروند اما حس ماجراجویی زیادی داشته و علاقمند به گشت و گذار در محیط های بیرون از خانه اند.

ویلچرهای دستی

هنگامی که نام صندلی چرخ دار برده می شود، این دسته از ویلچرها، اولین چیزی هستند که به ذهن ما می آیند. ویلچرهای دستی که به طور گسترده از آن ها در بیمارستان ها و خانهی سالمندان استفاده می شود، یک انتخاب اقتصادی محسوب می شوند. با این حال در میان تمام ویلچرهایی که برای سالمندان ساخته شده است، این نوع ویلچر می تواند گزینهی مناسبی برای افراد مسن باشد زیرا اکثر این افراد قدرت بدنی کافی برای حرکت دادن ویلچر به تنهایی ندارند و معمولا فردی آن ها را جابجا می کند. البته  ویلچرهای برقی همیشه بهترین انتخاب هستند اما قیمت بالاتری دارند.

انواع ویلچر دستی

این نوع ویلچرها را بنا بر کاربردشان می توان به دسته های زیر تقسیم کرد:

• ورزشی (اسپرت)
• اطفال (کودکان)
• ویلچر غنوده (با پشتی خم شونده به عقب
• حمل و نقل
• نیم ارتفاع (Hemi-Height)
• سخت کار (Heavy Duty)

ویلچرهای الکتریکی

این دسته از ویلچرها با اختلاف محبوب ترین ویلچرها هستند، زیرا به کاربر آزادی، استقلال و قابلیت تحرک بسیاری می دهند بدون آن که لازم باشد به همراه، پرستار یا هر شخص دیگری تکیه کنند. کسی که از این نوع ویلچر استفاده می کند تنها برای نشستن روی صندلی و بلند شدن از روی آن به کمک احتیاج خواهد داشت و در دیگر شرایط می تواند به راحتی و بدون نیاز به توان جسمانی بالا کار خود را انجام دهد. از این رو، این دسته از ویلچرها بهترین گزینه برای افراد مبتلا به فلج مغزی یا Cerebral palsy (CP) و دیگر بیماری هایی هستند که فرد را تا مقدار زیادی در توانایی حرکت کردن محدود می کنند. ویلچرهای الکترونیکی نیز انواع گوناگونی دارند که یکی از آن ها ویلچر الکتریکی تاشو است.

ویلچر هواپیما

از این ویلچر عمدتا توسط خطوط هوایی (ایرلاین ها) برای تسهیل حمل و نقل افرادی استفاده می شود که توانایی های محدودی دارند. با این حال اگر شخصی که مشکلات حرکتی دارد و زیاد سفر می کند می تواند اقدام به خرید یک ویلچر شخصی هواپیما بکند. این دسته از ویلچرها کوچک تر و سبک تر از ویلچرهای معمولی هستند و به گونه ای طراحی می شوند که به راحتی از راهروهای هواپیما عبور داده شوند. همچنین این دسته از ویلچرها دارای کمربند ایمنی اند تا کاربر بتواند مانند دیگر مسافران کمربند خود را بسته و پروازی امن را تجربه کند. این بدین معنی نیست که ویلچرهای هواپیما فقط در هواپیما مصرف دارند و می توان از آن ها در زندگی روزانه نیز استفاده کرد.

ویلچر ساحلی

یکی دیگر از طراحی های بسیار خاص ویلچر ها ویلچرهای ساحلی اند که معمولا از PVC یا لوله های توخالی آلومینیوم ساخته می شوند و معمولا چرخ های بسیار بزرگی دارند تا بتوانند به راحتی در ساحل حرکت کنند. اگر فردی دچار ناتوانی های جسمانی است بدین معنا نیست که نباید کاری را که از آن لذت می برد انجام بدهد و محدود شود.

ویلچر مناسب افراد سنگین وزن یا باریاتریک

این نوع ویلچرها به طور خاص برای افرادی طراحی شده اند که وزن بالایی دارند. از این رو ساخت مقاوم تر و صندلی بزرگ تری دارند تا برای این افراد مناسب باشند. 

ویلچرهای ارگونومیک

ویلچرهای ارگونومیک ترکیبی از ویلچرهای دستی استاندارد با یک صندلی ارگونومیک اداری هستند که بسیار راحتند و گودی کمر را به خوبی پر می کنند. این صندلی گزینهی بسیار مناسبی هستند برای افرادی که مدت زمان زیادی را در حالت نشسته به سر می برند.

ویلچر اطفال

این دسته از ویلچرها که با نام ویلچر کودکان نیز شناخته می شوند، همان ویژگی ویلچرهای استاندارد را دارند اما در اندازه های کوچک تری ساخته می شوند تا برای استفادهی کودکان مناسب باشند.

ویلچر غنوده (با پشتی خم شونده به عقب) (Reclining)

این دسته از ویلچرها طراحی به خصوصی دارند و بسیار راحتند. در قسمت پشتی آن ها بالشتکی قرار می گیرد که کمک می کند هنگامی که شخص در حال استراحت است و پشتی صندلی را به عقب داده است، بسیار احساس راحتی کند و حتی در آن چرت بزند. این ویلچرها گزینهی بسیار مناسبی برای افرادی هستند که دچار ضایعات نخاعی اند.

ویلچر یک دستی یا یک طرفه (Single-arm Drive)

یکی از محدودیت هایی ویلچرهای معمولی این است که فرد احتیاج دارد برای حرکت دادن ویلچر از هر دو دست خود استفاده کند و در صورتی که فقط یکی از چرخ ها را بچرخاند ویلچر حرکت نکرده و فقط دایره وار می چرخد. این مشکل در ویلچرهای یک طرفه حل شده است و هر دو چرخ به هم متصل هستند. این گونه کاربر با حرکت دادن تنها یکی از چرخ ها می تواند به راحتی رو به جلو حرکت کند.

ویلچر ورزشی (اسپرت)

این دسته از ویلچرها به دو بخش ورزشی و مسابقه ای تقسیم می شوند. ویلچر ورزشی ساختاری مانند ویلچرهای استاندارد دارد با این تفاوت که زاویهی چرخ های بزرگ عقب ویلچر، به سمت داخل صندلی متمایل است تا راحت تر بچرخد و به کاربر اجازه بدهد در انواع ورزش ها مثل تنیس و بسکتبال شرکت کند.

 ساختار ویلچرهای مسابقه ای نیز مثل ویلچر ورزشی است اما یک چرخ کوچک در جلوی آن تعبیه شده است که به افزایش سرعت کمک کرده و کاربر توسط آن می تواند در مسابقات ورزشی و رقابتی شرکت کند.

ویلچر ایستاده

همان گونه که از نام این ویلچر پیداست، برای موقعیت هایی طراحی شده است که لازم است شخص بایستد. بیشتر مدل های این نوع ویلچر را می توان به گونه ای تنظیم کرد که بتوان از آن ها هم در حالت نشسته و هم در حالت ایستاده استفاده کرد.

ویلچر با نشیمن گاه خم شونده به عقب (Tilt)

این نوع ویلچر نیز مانند ویلچرهای غنوده است و بیشتر برای بیمارهایی استفاده می شود که مبتلا به بیماری CP هستند. در واقع کاربرد ویلچرهای tilt و reclining تقریبا مانند هم است اما نحوهی عملکرد متفاوتی دارند. 

ویلچرهای بسیار سبک

این ویلچر ها به طور قابل ملاحظه ای وزن کمتری نسبت به دیگر ویلچرها دارند و در ساختارشان از مواد سازندهی کم وزن استفاده می شود. همچنین برای پایین آوردن وزن این ویلچرها معمولا پشتی صندلیشان را کوتاه تر می سازند.

ویلچرهای برانکاردی

از این نوع ویلچر که بسیار سبک است، معمولا در آمبولانس ها و بیمارستان ها برای جابجایی بیمار استفاده می شود. مزیت بزرگ ویلچرهای برانکاردی قابلیت تا شدن 180 درجه ایشان است که عملا آنها را تبدیل به برانکارد می کند. این نوع ویلچرها دو سری دستگیره دارند که یکی برای استفاده در حالت ویلچر و دیگری برای استفاده در حالت برانکارد است.

آی بات (iBot)

آی بات ها نوعی صندلی چرخ دار هوشمند هستند که در آن ها از تکنولوژی های پیشرفته ای استفاده شده است. در این نوع ویلچر چرخ های اضافه ای تعبیه شده است که در صورت تمایل کاربر می توان از آن ها برای حالت ایستادهی ویلچر و  بالا رفتن یا پایین آمدن از پله ها استفاده کرد. طراحی آی بات ها به گونه ای است که می توان از آن ها تقریبا روی تمام سطوح زمینی استفاده کرد. در واقع می توان گفت ویلچر آی بات ترکیبی از تمام ویلچرهایی است که در بالا نام برده شدند. اولین سری از آی بات ها با قیمت خیلی بالایی برای عموم عرضه شدند از این رو تولید آن ها متوقف شد. در سری دوم از آی بات ها از تکنولوژی پیشرفته تری استفاده شده است با این حال قیمت آن ها از سری قبل پایین تر است.

انواع ویلچر برای افراد مسن

مشخصا بیشتر افرادی که از ویلچر استفاده می کنند، افراد مسن جامعه اند، از این رو هنگام انتخاب ویلچر می بایست دقت بسیاری داشته باشند. بیشتر ویلچرهایی که برای این دسته از افراد کاربرد دارند، عبارتند از:

• انواع ویلچرهای دستی
• انواع ویلچرهای الکتریکی
• ویلچرهای مناسب افراد سنگین وزن (باریاتریک)
• ویلچرهای ارگونومیک
• ویلچرهای با قابلیت خم شدن پشتی
• ویلچرهای بسیار سبک

البته هر شخص می بایست متناسب با نیاز ها و شرایط جسمانی اش ویلچر خود را انتخاب کند. برای مثال انتخاب ویلچرهای باریاتریک نمی تواند برای فردی که 40 کیلو وزن دارد، مناسب باشد. همچنین افراد مسن معمولا توانایی حرکت دادن ویلچرهای دستی را ندارند و انتخاب ویلچرهای دستی در صورتی برای آن ها مناسب است که همواره شخصی آن ها را جابجا کند.

ویلچرهای مناسب افراد مبتلا به پاراپلژی (Paraplegia)

پاراپلژی در واقع به معنی فلج اندام تحتانی فرد است و فرد مبتلا به آن برای جابجایی می بایست از ویلچر استفاده کند. ویلچرهایی که مناسب برای استفادهی این گروهند، عبارتند از:

• ویلچرهای دستی (در صورتی که فرد دیگری باشد که به آن ها کمک کند.)
• ویلچرهای الکتریکی
• ویلچرهای ارگونومیک
• ویلچرهای با قابلیت خم شدن پشتی
• ویلچرهای بسیار سبک
• ویلچرهای برانکاردی

در صورتی که ویلچرهای الکتریکی با هدست های خوانش ذهنی (Emotiv headset)  استفاده شوند، می توانند حرکات ویلچر را با ذهن خوانی یا حرکات جسمی کم مثل پلک زدن کنترل کنند و بهترین انتخاب برای این افراد باشند.